Nguyễn thị Cỏ May (Danlambao)
- Suốt trong nhiều thế kỷ qua, những tranh chấp giữa các bên thường
được giải quyết trên cơ sở luật pháp hoặc quyết định cưỡng chế qua từ
ngữ phổ thông là "trọng tài". Tính liên lập và đoàn kết quốc tế vẫn chưa
tiến tới thành lập một thứ tòa án thường trực như ngày nay. Từ thời xa
xưa, nhiều nơi ở vùng Địa-trung hải như Ba-tư, Hi-lạp, La-mã, dân chúng
đã biết vận dụng vai trò trọng tài để giải quyết sự tranh chấp một cách
ôn hòa. Tức một thứ "trọng tài hòa giải" trong ý nghĩa mà ngày nay ta
hiểu được. Âu châu thời Trung cổ cũng đã biết qua hoạt động hòa giải khá
phổ biến. Như một thứ Tòa án, một bên do Giáo hoàng và nhà vua chỉ
định, và bên kia do cấp dưới, đại diện Thị xã chọn. Luật lệ áp dụng để
giải quyết tranh chấp là luật giáo hội, luật la-mã, luật tự nhiên, luật
thiêng liêng hoặc tập tục địa phương...
Năm 1899, sau Hội nghị về Hòa bình lần đầu tiên tại La Haye (Den Haag,
Thủ đô Hòa-lan), Tòa án Thường trực Trọng tài (La Cour permanente
d’Arbitrage) được thành lập. Đó là một tổ chức quốc tế độc lập có nhiệm
vụ giải quyết những tranh chấp giữa quốc gia với quốc gia và cả giữa
quốc gia với xí nghiệp hay giữa quốc gia với tư nhân.
Từ năm 1913, Cơ quan này tọa lạc ngay tại lâu đài Hòa bình (Palais de la
Paix, ở La Haye) với sự tham gia của 110 Quốc gia thành viên. Qua thời
gian, Tổ chức Quốc tế này trở thành một Cơ sở hiện đại và đa dạng, vận
dụng vừa công pháp quốc tế, vừa tư pháp quốc tế để đáp ứng những đòi hỏi
giải quyết tranh chấp ngày càng nhiều của cộng đồng quốc tế như trọng
tài, hòa giải, ủy ban điều tra...
Tòa án Thường trực Trọng tài không có Thẩm phán thường trực để phán
quyết những hồ sơ tranh chấp đệ nạp, mà mỗi khi có kiện tụng thì Thẩm
phán sẽ được các bên chọn lựa trên danh sách đề nghị.
Hôm 12 tháng 7/2016, Tòa án Thường trực Trọng tài La Haye đã xét xử hồ
sơ Biền đông của Philippines kiện Trung quốc và tuyên bố Trung quốc hoàn
toàn có lỗi vì vi phạm Công ước về luật biển. Hơn nữa, theo quy định
tại Điều 296 của Công ước và Điều 11 của bản Phụ lục VII, phán quyết này
còn có tính ràng buộc pháp lý và có tính chung thẩm.
Trung quốc và phán quyết của Tòa án
Tòa án Thường trực Trọng tài (Phụ lục VII của bản Công ước Liên hiệp
Quốc về Luật Biển) xác nhận có đầy đủ thẩm quyền xét xử vụ Philippines
kiện Trung quốc vi phạm chủ quyền và quyền lợi của Philippines vừa hoàn
toàn nhứt trí thông qua và ban hành phán quyết. Tuy nhiên Tòa án Thường
trực Trọng tài nói rỏ không phán quyết các vấn đề liên quan đến chủ
quyền đối với các vùng lãnh thổ đất liền và không phân định bất kỳ một
ranh giới nào trên biển giữa các bên của vụ kiện.
Vụ kiện do Philippines đề xuất trước Tòa án Thường trực Trọng tài liên
quan đến "quyền lịch sử" và nguồn xác định "quyền hưởng các vùng biển"
tại Biển Đông, "sự bồi đắp một số đảo trong vùng và các vùng biển của
các cấu trúc này và tính hợp pháp" của các hành vi của Trung Quốc mà
Philippines cho là vi phạm Công ước Quốc tế về Luật biển.
Trung Quốc đã nhiều lần tuyên bố "không chấp nhận cũng như không tham
gia vào tiến trình trọng tài do Philippines đơn phương khởi xướng". Tuy
nhiên, Phụ lục VII quy định rằng "việc vắng mặt của một bên hoặc việc
một bên không thực hiện việc biện hộ không tạo nên bất kỳ rào cản nào
cho tiến trình tố tụng".
Phụ lục VII cũng quy định rằng trong trường hợp một bên không tham gia
vào tiến trình tố tụng, Tòa án Thường trực Trọng tài "phải chắc chắn
rằng Tòa có thẩm quyền giải quyết vụ tranh chấp cũng như nội dung kiện
phải được chứng minh đầy đủ cả về mặt pháp lý và thực tế".
Theo đó, trong suốt quá trình tố tụng, Tòa Thường trực Trọng tài đã thực
hiện các biện pháp cần thiết để kiểm tra tính xác thực của các hồ sơ do
Philippines đưa ra, bao gồm cả việc yêu cầu Philippines cung cấp thêm
các lập luận, đặt ra các câu hỏi cho Philippines trước và trong hai
phiên tranh tụng, chỉ định các chuyên viên độc lập có nhiệm vụ báo cáo
Tòa về các vấn đề kỹ thuật và thu thập các bằng chứng về mặt lịch sử
liên quan đến các cấu trúc tại Biển Đông và chuyển các bằng chứng này để
các bên bình luận.
Theo đó, Tòa án Thường trực Trọng tài kết luận điều mà Trung Quốc gọi là
"Quyền lịch sử" cho phép Trung quốc làm chủ vùng Biển Đông và các nguồn
tài nguyên trong vùng bị Tòa bác bỏ do tất cả lập luận của Trung quốc
đều không phù hợp với qui định của Công ước về Luật Biển.
Tòa dẫn giải trong lịch sử những người đi biển cũng như ngư dân từ Trung
Quốc hay từ các nước khác đã sử dụng các đảo tại Biển Đông nhưng không
có bất kỳ bằng chứng nào cho thấy về mặt lịch sử, Trung Quốc đã chỉ một
mình kiểm soát thật sự và thường xuyên có trách nhiệm vùng biển này cũng
như tài nguyên tại đây. Vì vậy, Tòa kết luận không có cơ sở pháp lý để
Trung Quốc yêu sách quyền lịch sử đối với tài nguyên tại các vùng biển
phía bên trong "đường 9 đoạn" do Trung quốc đơn phương tự phát họa.
Tiếp theo, Tòa nhận thấy các đảo của Trường Sa đã bị Trung quốc làm biến
đổi mạnh mẽ do việc bồi đắp, xây dựng và Tòa cũng nhắc lại rằng Công
ước phân loại các cấu trúc dựa trên điều kiện tự nhiên và dựa vào các
tài liệu lịch sử để đánh giá. Theo Công ước, các đảo tạo ra vùng đặc
quyền kinh tế 200 hải lý và thềm lục địa chỉ khi nào có khả năng khách
quan và ở tình trạng tự nhiên để có thể duy trì một cộng đồng dân cư ổn
định hoặc các hoạt động kinh tế mà không phụ thuộc vào các nguồn lực từ
bên ngoài hoặc hoàn toàn chỉ có tính chất khai thác.
Tòa cũng nhận thấy rằng sự có mặt của các nhân viên công vụ trung quốc
trên các cấu trúc là phụ thuộc vào sự hỗ trợ từ bên ngoài và không phản
ánh khả năng thật sự của các cấu trúc đó. Toà kết luận như vậy không
phải là sự định cư của một cộng đồng ổn định nên không một cấu trúc nào
tại Trường Sa có khả năng tạo ra các vùng biển mở rộng.
Trên cơ sở kết luận không một cấu trúc nào mà Trung Quốc yêu sách có khả
năng tạo ra vùng đặc quyền kinh tế, Tòa có thể không cần phải phân định
ranh giới biển mà vẫn có thể tuyên bố rằng một số vùng biển nằm trong
vùng đặc quyền kinh tế của Philippines vì không bị chồng lấn với bất cứ
quyền hưởng vùng biển nào mà Trung Quốc có thể có.
Nhận thấy rằng các vùng nhất định nằm trong vùng đặc quyền kinh tế của
Philippines, Toà cho rằng Trung Quốc đã vi phạm quyền chủ quyền của
Philippines trong vùng đặc quyền kinh tế của nước này bằng việc can
thiệp vào hoạt động đánh cá và thăm dò dầu khí của Philippines, xây dựng
đảo nhân tạo và không ngăn chặn ngư dân Trung Quốc đánh bắt bất hợp
pháp ở khu vực này.
Toà cũng khẳng định rằng ngư dân Philippines đã có quyền đánh cá truyền
thống ở Bãi Scarborough và rằng Trung Quốc đã ngăn chặn các quyền này
bằng cách hạn chế việc tiếp cận khu vực này. Toà cũng khẳng định rằng
các tàu chấp pháp của Trung Quốc gây ra rủi ro va chạm nghiêm trọng một
cách bất hợp pháp khi họ đã trực tiếp cản trở các tàu của Philippines.
Tòa xem xét ảnh hưởng môi trường biển do các hoạt động bồi đắp và xây
dựng nhân tạo của Trung Quốc trên 7 cấu trúc thuộc quần đảo Trường Sa
gần đây và nhận thấy rằng Trung Quốc đã gây thiệt hại nghiêm trọng các
rặng san hô và vi phạm nghĩa vụ bảo tồn và bảo vệ các hệ sinh thái dễ bị
tổn thương và môi trường sống của các loài đang suy yếu, bị đe dọa và
bị hủy diệt.
Toà cũng cho rằng nhà chức trách Trung Quốc nhận thức được việc ngư dân
Trung Quốc đã đánh bắt các loài rùa biển, san hô và trai khổng lồ quý
hiếm trên diện rộng ở Biển Đông (bằng các biện pháp gây ra tổn hại
nghiêm trọng rặng san hô) và đã không thực hiện các nghĩa vụ trong việc
ngăn chặn và chấm dứt các hoạt động này.
Toà nhận thấy rằng việc bồi đắp và xây dựng đảo nhân tạo trên quy mô lớn
của Trung Quốc gần đây là không phù hợp với nghĩa vụ của quốc gia thành
viên Công ước trong quá trình giải quyết tranh chấp, trong chừng mực mà
Trung Quốc đã gây ra những tác hại không thể sửa chữa được với môi
trường biển, xây dựng một đảo nhân tạo lớn trong vùng đặc quyền kinh tế
của Philippines và phá hủy các bằng chứng về điều kiện tự nhiên của các
cấu trúc ở Biển Đông còn là một phần của tranh chấp giữa các bên.
Toà án Thường trực Trọng tài xét xử vụ Philippines kiện Trung quốc được
thành lập vào ngày 21/6/2013, phù hợp với những quy định trong Phụ lục
VII Công ước Luật biển, đã công bố phán quyết hôm 12 tháng 7/2016 vừa
qua hàn toàn bác bỏ mọi lập luận về chủ quyền của Trung quốc trên vùng
Biển Đông. Toà bao gồm Thẩm phán người Ghana Thomas A. Mensah, Thẩm phán
người Pháp Jean-Pierre Cot, Thẩm phán người Phần Lan Stanislaw Pawlak,
Giáo sư người Hà Lan Alfred H. A. Soons và Thẩm phán người Đức Rüdiger
Wolfrum. Thẩm phán Thomas A. Mensah là Chủ tịch Tòa Trọng tài. Toà Trọng
tài Thường trực là cơ quan đăng ký trong quá trình xét xử.
Tòa Trọng tài nhắc lại rằng trong luật pháp quốc tế có nguyên tắc cơ bản
là " không thiện chí " không thể tự suy diễn và thấy rằng Điều 11 của
Phụ lục VII đã quy định "phán quyết... sẽ được các bên trong tranh chấp
tuân thủ". Vì vậy, Tòa Trọng tài thấy không cần thiết phải đưa ra tuyên
bố nào nữa.
Cư xử văn minh hay hành xử cộng sản?
Trung quốc đã từng tuyên bố "không nhìn nhận phán quyết của Tòa án
Thường trực Trọng tài, cũng không thừa nhận tòa án này" vì dư biết trước
sẽ bị buộc tội vi phạm luật biển mà Trung quốc đã tham gia.
Bản chất của cộng sản là bạo lực và dối trá. Quyền lực phát xuất từ khẩu
súng. Mà ngày nay, Trung quốc chẳng những đã mạnh về quân lực, mà còn
có nhiều tiền, là cường quốc thứ nhì thế giới thì có gì họ không dám
làm?
Tử tế lắm, họ sẽ dịu lại để tỏ bộ mặt ôn hòa, rồi từng bước nhỏ tiến
hành tiếp tục thực hiện dự tính của họ thôn tính trọn Đông Nam Á, tránh
những xung đột không cần thiết, để sau cùng làm chủ thế giới. Theo chiến
thuật cố hửu "đánh đánh, đàm đàm".
Về phía Việt Nam, tình hình có thuận lợi nhưng Hà Nội vẫn không thể chọn
con đường nào khác hơn chủ nghĩa xã hội và bám sát đít Bắc Kinh. Sẳn
sàng đàn áp nhơn dân để bảo vệ chế độ xã hội chủ nghĩa hơn là bảo vệ
quyền lợi đất nước dân tộc. Cộng sản xưa nay không có riêng Tổ quốc.
Mọi việc chắc chắn sẽ không có gì khác hơn nếu không có ai tuân hành
phán quyết của Tòa án Thương trực Trọng tài một cách cụ thể hơn. Công
pháp quốc tế chỉ hợp thức hóa những hành động du côn. Lịch sử đã chứng
minh Hà Nội 2 lần vi phạm phán quyết quốc tề, vẫn trở thành Hội viên LHQ
và còn làm thành viên không thường trực Hội Đồng Bảo An LHQ.
Người xưa thường nhắc nhở "cứt trâu để lâu hóa bùn"!
15.07.2016
