Báo cáo Nhân quyền hàng năm (2014) của Cộng đồng chung Âu châu - Phần Việt Nam
Việc tôn trọng và cổ xuý các nguyên tắc dân chủ, các quyền con người và
quyền cơ bản nơi công sở đã tạo thành một yếu tố thiết yếu trong Hiệp ước đối tác và hợp tác của EU-Việt Nam
(PCA) được ký kết vào tháng 6-2015. Những quan ngại chính của EU bao
gồm các quyền dân sự và chính trị, đặc biệt là các quyền tự do bày tỏ
chính kiến, tự do truyền thông báo chí, tự do tôn giáo và tín ngưỡng,
cũng như việc áp dụng án tử hình. Trong khuôn khổ đẩy mạnh việc thực thi
các cam kết của Hiệp Ước CPA, vào tháng 10 (2014) EU và Việt Nam đã có
cuộc họp chuẩn bị cho vòng thứ 4 đối thoại cải thiện nhân quyền tổ chức
vào tháng 1, 2015 tại Brussels.
Nhân quyền đã là vấn đề chính tại các chuyến thăm song phương cấp cao
trong suốt năm qua. Cụ thể, vấn đề nhân quyền được nâng lên tầm cao nhất
khi tổng thống Barroso đến thăm Việt Nam, cũng như chuyến đi Brussels
của thủ tướng Nguyễn Tấn Dũng gặp gỡ tổng thống Van Rompuy, Barroso và
Schulz. Hai cuộc họp mặt Ủy ban hỗn hợp lần thứ 9 EU-Việt Nam và cuộc
hội đàm chính trị cấp cao vòng 3 diễn ra vào tháng 3 đã tạo cơ hội đưa
ra những mối quan ngại về nhân quyền. Thông qua các liên hệ chuẩn bị
trước cho cuộc đối thoại về nhân quyền, những tuyên bố công khai và
ngoại giao kín đáo, EU kêu gọi chính phủ Việt Nam loại bỏ những hạn chế
đối với quyền tự do bày tỏ chính kiến và tự do thông tin báo chí; yêu
cầu được thăm các tù nhân, quan sát các phiên toà xử và dựa vào nền tảng
nhân đạo để trả tự do cho một số nhà hoạt động bị cầm tù đang trong
tình trạng sức khỏe yếu kém. EU đã có những tuyên bố công khai về những
phiên tòa kết án những người hoạt động nhân quyền, vấn đề áp dụng án tử
hình và việc phóng thích một số nhân vật được quan tâm.
Hơn nữa, trong cuộc đối thoại chính trị thường xuyên, EU lặp đi lặp lại
mối quan quan ngại về việc bắt giam, kết án một số nhà hoạt động và
những người viết blog; kêu gọi phóng thích tất cả những người vận động
nhân quyền ôn hòa bị cầm tù trong nước. Danh sách những nhân vật được
quan tâm đã được EU cập nhật thường xuyên và chia sẻ với nhà chức trách
Việt Nam. Việc phóng thích vào tháng 4 dành cho nhà hoạt động Nguyễn
Tiến Trung, người có tên trong danh sách nói trên và là người được
trưởng phái đoàn EU thăm viếng trong tù vào tháng 6 năm 2013 là một kết
quả điển hình. Thật không may, trong năm 2014 mọi yêu cầu thăm viếng các
nhân vật được quan tâm đang bị cầm tù đều bị nhà nước Việt Nam từ chối.
EU cũng đã gặp gỡ Bộ Công An để bày tỏ mối quan ngại đối với việc sách
nhiễu và sử dụng bạo lực nhắm vào những người hoạt động nhân quyền khi
họ dự định tham gia vào các buổi tổ chức về nhân quyền do cộng đồng quốc
tế thực hiện.
Ngày 17/04 Nghị viện Châu Âu đã thông qua một nghị quyết liên quan đến
việc thương thuyết cho Hiệp ước Thương mại tự do giữa EU-Việt Nam trong
đó có những điều khoản liên quan đến nhân quyền, trong đó có các quyền
cốt lõi về lao động.
EU thường xuyên tiếp xúc những người bảo vệ nhân quyền và các tổ chức xã
hội dân sự, đồng thời đã có 2 chuyến tham quan và quan sát toà xử cho 2
trường hợp. EU cũng đã theo dõi những phát triển liên quan đến quyền tự
do tôn giáo hoặc tín ngưỡng vốn vẫn đang là vấn đề được quan tâm (đặc
biệt là việc đàn áp các nhóm tôn giáo không được nhà nước công nhận và
việc phá hủy tài sản của họ), mặc dù EU có ghi nhận những cải thiện dần
dần trong việc đăng ký hoạt động của các nhà thờ. Phái đoàn đại diện EU
cũng đã nhiều lần tiếp xúc với những nhà lãnh đạo thuộc các tôn giáo
khác nhau.
Vào năm 2014, Việt Nam đã trải qua đợt Kiểm Điểm Định Kỳ Phổ Quát (UPR)
lần 2 tại Geneva. Trong khi thừa nhận rằng nhà nước Việt Nam đã có những
bước đi tích cực kể từ chu kỳ UPR đầu tiên, nhiều phái đoàn (trong đó
có các nước thành viên EU) đã nêu rõ sự cần thiết trong việc cải thiện
quyền tự do bày tỏ chính kiến, quyền tự do thông tin báo chí, không gian
dành cho các hoạt động xã hội dân sự và án tử hình v.v... Việt Nam đã
tham gia kiểm điểm trong tinh thần hợp tác, đã chấp nhận 182 trong số
227 khuyến nghị và sẽ đưa ra một kế hoạch hoạt động vào cuối năm để thực
hiện. EU đã đóng một vai trò tích cực trong quá trình UPR và EU cũng đã được chấp thuận cho việc theo dõi cũng như cung cấp hỗ trợ cho Việt Nam trong việc thực hiện các khuyến nghị.
Việt Nam vẫn phải tiếp tục tạo được dấu ấn cho việc quảng bá nhân quyền
trong nước lẫn quốc tế trong vai trò thành viên của Hội Đồng Nhân Quyền
Liên Hiệp Quốc kể từ khi Việt Nam tham gia vào tháng 11-2013 (trong
nhiệm kỳ nhiệm kỳ 2014-2016).
EU tiếp tục hỗ trợ hiện đại hóa hệ thống tòa án, những hình thức khác
liên quan đến việc tiếp cận tư pháp, với khoản tài trợ 8 triệu Euro cho
Chương Trình Đối Tác Tư Pháp (Justice Parnership Programme), một khởi sự
liên doanh tài trợ bao gồm EU, Đan mạch và Thụy Điển. Dự án này hỗ trợ
các cơ quan chủ lực như Bộ Tư Pháp, Tòa Án Tối Cao, Viện Kiểm Sát Tối
Cao và Hiệp Hội Luật Sư; đào tạo thẩm phán, luật sư và các thành phần
chuyên môn khác trong lãnh vực luật. Quản trị và nguyên tắc của pháp luật cũng là một lĩnh vực trọng tâm của chương trình MIP (Multiannual Indicative Programme) 2014-2020 đã được thông qua vào tháng 8.
Chương trình EIDHR hỗ trợ 7 dự án bao gồm một lãnh vực rộng với nhiều
vấn đề như gia tăng sức mạnh quyền hạn cho những người nhiễm HIV và
thành phần quần chúng có nguy cơ lây nhiễm HIV cao hơn; quyền cho những
người khuyết tật, hỗ trợ cho các mạng lưới tổ chức xã hội dân sự, quyền
cho những người dân tộc thiểu số, quyền công nhân và mối quan hệ trong
lao động. Trong khuôn khổ của Quỹ đối thoại chiến lược - Strategic
Dialogue Facility, EU cũng đã hỗ trợ các hoạt động trong các lãnh vực
chống tham nhũng, quyền cho những người dân tộc thiểu số, quyền tự do
tôn giáo và tín ngưỡng, cai quản và di trú. Vào tháng 6 phái đoàn EU và
các đại sứ quán quốc gia thành viên EU đã thông qua Lộ trình EU cho
những cam kết với các tổ chức xã hội dân sự.
Lược dịch:
