Phong trào dân chủ đứng giữa Đảng cộng sản và nước Mỹ
“Ông ấy đi là cốt để giữ cho cái đảng của ông ấy, chứ không có liên
quan gì đến dân chủ, không có giác ngộ dân chủ tí nào. Nhiều người đấu
tranh cho dân chủ bảo rằng họ cũng là người chứ, họ cũng có xu thế dần
dần dân chủ chứ, điều đó hoàn toàn nhầm. Trong đầu những người đảng viên
như ông Nguyễn Phú Trọng, không bao giờ là người như vậy cả. Không bao
giờ ông ấy thấy xu thế là phải dân chủ, và ngày càng phải dân chủ hơn
đâu.” - Ts Hà Sĩ Phu
Kính Hòa (RFA)
- Không bao lâu sau cuộc gặp gỡ giữa Tổng thống Obama và Tổng bí thư
Nguyễn Phú Trọng, ngày 25/7 nhà cầm quyền Việt Nam đã sử dụng những biện
pháp cứng rắn đối với những người tranh đấu ôn hòa tham gia cuộc tuyệt
thực đòi thả tù nhân lương tâm tại Nha Trang. Liệu sự nồng ấm lên giữa
Đảng cộng sản Việt Nam và nước Mỹ có ảnh hưởng gì đến phong trào dân chủ
hóa bên trong Việt Nam hay không?
Những cái nhìn trái chiều
Bà Nguyễn Ngọc Như Quỳnh, tức blogger Mẹ Nấm, một trong những
người tham gia phong trào tuyệt thực bị đán áp tại Nha Trang cho biết
quan điểm của bà về sự liên quan giữa quan hệ Việt Mỹ và cách cư xử của
đảng cộng sản Việt Nam:
“Quan niệm về sự xích lại với nhau trong quan hệ Việt Mỹ, từ trước
tới giờ tôi vẫn không thay đổi quan điểm là sẽ không có bất kỳ sự thay
đổi nào sau những tuyên bố. Lãnh đạo đảng cộng sản Việt Nam có thể thả
một vài tù nhân lương tâm, để đổi lấy quyền lợi chính trị cho mình.
Nhưng bên cạnh đó, nếu các tổ chức xã hội dân sự, những người đấu tranh
cho dân quyền độc lập sống tại Việt Nam mà có bất kỳ hành động nào kêu
gọi ý thức về quyền con người dưới bất cứ hình thức nào đều sẽ bị đàn
áp.”
Những người tranh đấu ôn hòa tham gia cuộc tuyệt thực
đòi thả tù nhân lương tâm tại Nha Trang hôm 25/7. Courtesy DLB
Tuy nhiên một nhà hoạt động xã hội khác là Luật sư Nguyễn Văn Đài,
thành viên của tổ chức Hội anh em dân chủ tại Hà Nội lại có cái nhìn
khác. Ông lấy ví dụ về sự thay đổi trong cách cư xử của cơ quan an ninh
Việt Nam với tổ chức của ông:
“Cụ thể là đối với Hội anh em dân chủ chúng tôi. Đầu tháng tư năm
2013 chúng tôi thành lập. Trong suốt 2013, 2014 thì mỗi khi làm việc với
họ thì họ cứ gây áp lực buộc Hội anh em dân chủ phải giải tán. Họ không
chấp nhận bất kỳ sự hoạt động nào của mình ở Việt Nam. Trong năm nay
gặp họ thì họ không có thái độ thù địch như là trước đây.”
Một nhà bất đồng chính kiến khác là Tiến sĩ Hà Sĩ Phu, hiện sống ở
Đà Lạt lại nêu ra những trở ngại mà phong trào dân chủ tại Việt Nam có
thể sẽ gặp phải khi quan hệ Hoa Kỳ và Việt Nam trở nên hữu hảo hơn. Ông
nói với chúng tôi:
“Khi đảng đã chủ động bắt tay với Hoa Kỳ thì dân chủ hãy liệu hồn,
chứ không tốt cho dân chủ tí nào, mũi nhọn sẽ chĩa vào dân chủ. Bây giờ
họ sẽ đàn áp khéo léo hơn, nhưng họ sẽ làm mạnh hơn trước. Phía Việt Nam
cũng như phía Hoa Kỳ mở rộng liên kết với nhau một chút là bước cờ quốc
tế mà họ phải đi chứ không liên quan gì đến dân chủ.Trước đây hai bên
chưa thân nhau thì Hoa Kỳ có thể ép cộng sản Việt Nam về dân chủ và nhân
quyền, nhưng bây giờ đã có quan hệ hữu hảo với đảng cộng sản Việt Nam,
thì cái sức ép về dân chủ nhân quyền trước mắt là giảm đi.”
Bà Nguyễn Ngọc Như Quỳnh cũng chia sẻ quan điểm của Tiến sĩ Hà Sĩ Phu:
“Sự thân thiện giữa chính phủ Mỹ và đảng cộng sản Việt Nam sẽ gây ra
một số trở ngại. Nó buộc những người tranh đấu cho quyền tự do của con
người tại Việt Nam phải lùi một bước, bởi vì sự thừa nhận của chính phủ
Mỹ đối với đảng cộng sản Việt Nam sẽ nâng cái tầm của đảng cộng sản lên
một chút. Cộng đồng sẽ nhìn cái quan điểm và khái niệm của họ về quyền
tự do ngôn luận, tự do hội họp, theo qui định của pháp luật bởi các điều
luật vi hiến như điều 258, điều 245, nghị định 38, nghị định 72, nó sẽ
được thừa nhận một cách bán công khai.”
Bà Nguyễn Ngọc Như Quỳnh, tức blogger Mẹ Nấm,
một trong những người tham gia phong trào tuyệt thực
bị hành hung chảy máu miệng. Courtesy photo.
Ông Hà Sĩ Phu cũng nêu lý do theo đó mà sự cải cách dân chủ không đi liền theo cuộc gặp gỡ Nguyễn Phú Trọng Obama:
“Ông ấy đi là cốt để giữ cho cái đảng của ông ấy, chứ không có liên
quan gì đến dân chủ, không có giác ngộ dân chủ tí nào. Nhiều người đấu
tranh cho dân chủ bảo rằng họ cũng là người chứ, họ cũng có xu thế dần
dần dân chủ chứ, điều đó hoàn toàn nhầm. Trong đầu những người đảng viên
như ông Nguyễn Phú Trọng, không bao giờ là người như vậy cả. Không bao
giờ ông ấy thấy xu thế là phải dân chủ, và ngày càng phải dân chủ hơn
đâu.”
Luật sư Nguyễn Văn Đài thì lạc quan hơn, ông nói rằng điều quan trọng hiện nay nằm ở khả năng của phong trào dân chủ trong nước:
“Mặc dù những cái cơ bản nhất chưa thay đổi, nhưng mà cái không gian
chính trị tức là cái điều kiện để mình hoạt động một cách an toàn hơn,
phát triển hơn thì nó mở ra rồi. Vấn đề bây giờ nó phụ thuộc chính cái
nội tại của phong trào dân chủ, với các tổ chức xã hội dân sự, chứ không
phải chính quyền nữa. Chính quyền ở thế bị động còn mình ở thế chủ động
rồi.”
Một học giả về quan hệ quốc tế là Tiến sĩ Vũ Hồng Lâm tại Hawaii
cũng nêu ý kiến rằng hiện nay Hoa Kỳ cần Việt Nam trong bước đi chiến
lược của họ cho nên họ có thể làm ngơ trước những vi phạm tự do và nhân
quyền tại Việt Nam. Nhưng ông lại hy vọng ở tầm mức cải cách chính sách,
quan hệ Việt Mỹ ấm hơn sau chuyến đi của ông Nguyễn Phú Trọng đến
Washington là khả quan:
“Nó tạo nên một môi trường mới. Trong môi trường mới này sẽ thuận
tiện hơn rất nhiều so với trước đây, đối với xu hướng cải cách, xu hướng
hiện đại hóa. Có thể nói là cái xu hướng bảo thủ, xu hướng chống phương
Tây sẽ yếu đi và dần dần sẽ yếu hẳn ở Việt Nam.”
Tự do ở con đường xa
Ông Lâm cũng nói thêm là còn một yếu tố quan trọng cần phải kể đến nữa
là sự thay đổi theo khuynh hướng dân chủ trong xã hội Việt Nam, nhất là ở
thế hệ trẻ. Trong khi đó bà Như Quỳnh cho rằng hiện tại ý thức về dân
chủ hãy còn thấp trong dân chúng Việt Nam và tự do phải giành lấy một
cách khó nhọc chứ không đến chỉ sau một sự xích lại gần nhau về ngoại
giao:
“Tự do nó không đến từ những mối quan hệ và sự xích lại như vậy. Bởi
vì khi anh bằng lòng với cái thứ tự do mà người ta nhả cho anh để người
ta đổi lấy quyền lợi chính trị thì đó không phải là thứ tự do thật sự.
Cái thứ tự do đó phải được đổi lấy bằng sự tranh đấu của mỗi người. Bởi
vì mỗi người muốn tự do thì nó mới có tự do. Không có một thứ tự do nào
như thế, nhất là trong tình cảnh Việt Nam hiện nay khi mà ý thức về
quyền tự do công dân của mỗi người không được phổ biến.”
Tuy nhiên bà cũng nói là bà ủng hộ một quan hệ rộng mở với nước Mỹ vì
quốc gia này đại diện cho những giá trị dân chủ phổ quát mà nhân loại
đang có. Tiến sĩ Hà Sĩ Phu nói rằng:
“Đối với Hoa Kỳ hiện nay thì số một là phải cân bằng để chống Trung
quốc. Thế còn dân chủ nhân quyền cũng là yêu cầu nhưng xếp xuống thứ
hai, chứ không phải là không quan tâm, nhưng mà quan tâm ở mức độ thứ
hai. Tức là về lâu dài quan hệ với Hoa Kỳ chắc chắn là cũng tốt hơn cho
nhân quyền.”
Khi chúng tôi đặt câu hỏi về mối quan tâm của người Mỹ trong tương lai
về tình trạng nhân quyền tại Việt Nam, Tiến sĩ Vũ Hồng Lâm nói rằng bản
ngã của nước Mỹ là người đấu tranh cho tự do, cho nhân quyền và điều đó
không bao giờ mất đi được.
