Tuy nhiên bên cạnh những công việc hàng ngày như kiếm cơm, lo gia đình,
theo dõi tình hình chính trị và xã hội nơi mình sinh sống đúng với trách
nhiệm người công dân của một xứ sở tự do dân chủ, còn những bản tin/bản
báo cáo cần phải viết và dịch qua ngoại ngữ về tình trạng
nhân quyền bị xâm phạm, về những đàn áp lúc tàn ác thô bạo lúc tinh vi
để tận diệt tự do tôn giáo tại Việt Nam, về vận mệnh Việt Nam khi Trung
quốc và Nga đang bắt tay đổi chác với nhau, nên tôi cũng không muốn
bỏ thì giờ phân tích cảm giác khó chịu nặng nề trong mình, khi liếc
thấy những trang mạng quen thuộc cũng tràn ngập những hỉ nộ ái ố của
những người "chầu rìa" canh đỏ đen của những kẻ đã và đang sát cánh với
nhau đưa dân tộc đến bờ vực thẩm. Vả lại những nhận định rõ ràng, mạch
lạc của TS Nguyễn Quang A "Về đại hội XII của ĐCSVN" cũng đã cho tôi chút nhẹ người.(1)
Chính câu nói của Trương Duy Nhất trong blog "Một góc nhìn khác" của anh đã làm tôi xúc động cực mạnh và làm tôi suy nghĩ. TDNhất viết: "Những dòng trên, thú thật, như cái tát vào chính mình. Đau", khi trích lại lời bình phẩm của TS Phạm Ngọc Cương, mà theo TDNhất là một trí thức Việt hải ngoại:
“Riêng việc hồi hộp bàn luận và hi vọng trông chờ vào kết quả nhân sự
chóp bu Đại hội 12 đủ nói lên cái não trạng ù lì, tăm tối của phần đông
“trí thức” Việt hôm nay nói riêng và dân mình nói chung”- (Trích facebook Ngòi Bút Tự Do).
Tôi không thấy sự khinh miệt trong những lời chì chiết của TS PNCương, mà tôi thấy trong đó có thái độ buồn bực, bất lực, chua chát,
không kém câu than của TDNhất, và tôi giật mình vì hình như phần nào
cái cảm giác nặng nề đeo đuổi tôi mấy tuần nay cũng là sự buồn bã, vừa
bực vừa thương người Việt trong cảnh quẫn cùng nên mới bị lôi kéo vào
sóng gió của một chậu bùn như vậy.
Dừng lại, nhìn sâu, để thấy lối đi.
Lẽ dĩ nhiên chúng ta không mù và đều thấy rõ là dân tộc Việt Nam đang
chân trước chân sau bước vào vực thẩm mà cái lực đẩy tai hại gần 80 năm
nay chính là đảng Cộng sản Việt Nam. Mấy chục năm trời tráo trở cách này
hay cách khác thì kết quả những việc làm của các đảng viên cái đảng này
rành rành ra đó. Chẳng quá đủ rồi sao, đâu cần bàn cãi? Ngay cả chửi
rủa cũng không cần thiết nữa. Chỉ uổng phí thời giờ.
Nhưng dù thời nào chăng nữa thì con số đảng viên cao tay cũng không quá
1/30 dân số. Vậy nếu số đông còn lại không thể chối bỏ trách nhiệm đã
đặt lòng tin, hoặc đã bất lực phó mặc số phận dân tộc vào tay cái thiểu
số đó trong dĩ vãng, thì có thể suy ngược lại là muốn cứu đất nước khỏi
cảnh trầm luân thì chỉ cần chấm dứt lòng tin hay cầu khẩn mong chờ đảng
Cộng sản thay đổi, và tức khắc can đảm dứt khoát lấy lại trách nhiệm hành động để bảo vệ dân tộc. Có rất nhiều việc cần làm gấp và có thể làm được.
Nhân Quyền, Tự do, Dân chủ không phải là một đặc ân do ai ban phát và chỉ có chính ta mới có thể cướp của mình hoàn toàn vì chính ta mang đầu óc nô lệ, cúi đầu đặt mình vào tình trạng xin-cho.
Ngay ở trong tù, một tù nhân cũng chỉ bị kềm chế thể xác nhưng một tù
nhân thông minh không bao giờ mất sự tự do tư tưởng và ngay cả một số tự
do hành động. Lịch sử thế giới chứng minh điều đó với rất nhiều thí dụ
của những người bị giam cầm hàng chục năm như Nelson Mandela, như Aung
San Suu Kyi, mà vẫn là những ngọn đuốc soi sáng con đường Tự Do, Dân chủ
của dân tộc họ. Vì họ biết công việc chính là giữ ý thức của mình và
đánh thức ý thức của đám đông về Quyền con người, về sự Tự do bẩm sinh,
hiển nhiên của con người, và họ đặt lòng tin, ý thức rõ ràng này sẽ đưa
đến tính bất khuất không chịu nô lệ: đó là Dân chủ.
Câu hỏi đầu tiên cho dân tộc Việt sau 80 năm chính sách Cộng sản là ý
thức về Quyền con người và ý thức về Tự do của từng con người có còn
không?
Nếu còn ý thức thì tại sao lại nhầm lẫn những giá trị phổ quát với những
câu từ chương của ông Hồ Chí Minh như là những "đỉnh cao sáng kiến"?
Nào là "Không có gì quí hơn độc lập, tự do", nào là “Vì lợi ích mười năm
thì phải trồng cây, vì lợi ích trăm năm thì phải trồng người”.
Nếu không mất ý thức thì sao không thấy sự rỗng tuếch tai hại của chúng,
sao không thấy Việt Nam hoàn toàn lệ thuộc kinh tế Bắc Kinh, sao không
đứng trước những bức tường rào những vùng đã sang nhượng cho Trung quốc
trải dài từ Ải Nam quan đến mũi Cà mâu , để thấy đắng mồm khi nhắc tới
độc lập?
Trăm năm trồng người nên người chỉ còn nằm trong sai xử của những trò
khỉ đang chí chóe tranh dành miếng ăn, quyền lợi? Đem việc chầu rìa bàn
tán như đại sự?
Có thể là đã quá trễ. Chắc chắn là chúng ta không còn nhiều thời gian.
Đáng lý chúng ta không được phí phạm mà phải dồn sức làm những việc cần
làm của mình.
Còn nhiều việc phải làm và có thể làm được.
Đúng là tình thế nguy ngập, thời gian cấp bách, nhưng chúng ta vẫn có thể bắt đầu bằng cách đầu tư tất cả thời gian và sức lực vào chính mình,
lựa chọn mục đích rõ ràng và củng cố tâm lý vững mạnh. Muốn đi về hướng
Bắc trong đêm tối thì chúng ta phải tìm sao Bắc đẩu để định hướng.
Ý thức về Quyền con người và Tự do, trước hết là Tự do tư tưởng, phải vững vàng. Đó là điều dĩ nhiên.
Nhưng để tới đích thì ngoài việc phải có ý chí, có sức lực, thì quan
trọng hơn hết là phải biết chọn lựa cũng như sửa soạn hành lý, đơn giản
và hữu hiệu, thì mới có thể thành công.
Trong những năm qua, sự xuất hiện của nhiều chục những tổ chức Xã hội
dân sự tại Việt Nam cho thấy hướng đi đã được lựa chọn, cái sườn xây
dựng đã và đang thành hình. Thế hệ trẻ tỏ rõ quyết tâm hành động, thay
thế cho những bàn cãi yếm thế hay trốn chạy sự thật bằng những suy luận
lòng vòng, mộng ảo của lớp cha ông, những người còn lúng túng với những
lầm lỡ cũ để không thể đoạn tuyệt qúa khứ.
Nhưng sẵn sàng hành động và sẵn sàng hy sinh không đủ.
Hành lý đơn giản và hữu hiệu giúp ta san bằng những khó khăn trong khi
xây đắp con đường "Tự do, Dân chủ" cần được nghiên cứu, chọn lựa, và
cách xử dụng chúng phải được học hỏi cẩn thận. Đi đường dài mà tham lam
vác theo qúa nhiều hành lý thì mất sức, không rõ ràng ngăn nắp thì lúc
hữu sự không biết cái nào ở đâu mà đem ra dùng. Một cái đinh và một ốc
vít có chức năng riêng biệt. Người xử dụng nếu chỉ nhìn hình vẽ, chỉ
nghe lỏm về công dụng của chúng, thì khó dùng chúng đúng chỗ. Nếu may
mắn tìm ra cách xử dụng sau nhiều thất bại thì cũng là uổng phí thời
gian. Với trí thông minh và sự khiêm nhường, ta có thể học hỏi ở kinh
nghiệm những người đi trước, bàn luận với những người đồng hành để uyển
chuyển áp dụng vào trường hợp của mình.
Chính những nét tích cực sẵn sàng hành động và sẵn sàng hy sinh đôi khi
cũng có thể do trộn lẫn chút háo danh hay mù quáng thiếu suy nghĩ. Đất
nước không cần những anh hùng ngồi trên bàn thờ mà cần những người con
hết sức khiêm nhường, bình tĩnh và thông minh. Những người con biết rằng
thay đổi tình thế và môi trường sống của mình luôn luôn phải bắt đầu
bằng những sự thay đổi nhỏ nhất ngay chính mình, và thay đổi bằng học
hỏi. Và không ngừng học hỏi.
Sẵn sàng hành động và sẵn sàng hy sinh chỉ có hiệu lực khi đi chung với
khả năng Mà khả năng đòi hỏi trước hết phải sáng suốt gạt bỏ mọi tự tôn
cũng như tự ti để đánh giá khả năng thật của chính mình và thiết lập
chương trình liên tục trau dồi khả năng đó.
Những người hoạt động nếu không luôn kiểm soát chính mình, dễ rơi vào hai trạng thái tiêu cực:
Hoặc hành động "qúa nhộn nhịp" nhưng không mục tiêu rõ rệt (Blind
activism). Ồn ào tuyên bố, có mặt khắp nơi, tham dự mọi việc, nhưng
không thực tình nắm vững một vấn đề nào và quyết tâm làm việc đó với sự
chu đáo cần phải có.
Hoặc bị kiệt quệ vì bị qúa tải công việc (burnout), do không biết sắp
xếp thứ tự theo mức quan trọng. Và cũng có thể vì quá chủ quan, cho rằng
tất cả phải cần sự có mặt của mình, quên rằng quả đất sẽ tiếp tục quay
dù có mình hay không. Tình trạng kiệt quệ cũng xảy ra khi mục tiêu quá
rộng lớn và xa vời, để tưởng như không bao giờ gặp được thành công. Nếu
không có những thành công nhỏ bé của từng giai đoạn để "tẩm bổ" thì sẽ
không đủ sức đi đường trường.
Thí dụ thay vì nuôi dưỡng mộng lớn chặn đứng sự bành trướng của đại Hán,
rồi bị tê liệt thành bất lực trước sức xâm chiếm của Trung Hoa đã và
đang xảy ra, ta có thể đặt ra những mục tiêu nhỏ, đi từng bước, như tạo
sự tham dự cụ thể của người dân càng ngày càng đông bằng cách:
- Phân phát bản đồ VN với những địa điểm nằm trong quyền kiểm soát và xử dụng của Trung quốc
- Lập những địa điểm tại chỗ để thu nhận tin tức và giúp đỡ, thúc đẩy
người dân cho tin tức về quyền hạn cùng hành vi xâm phạm tự do người
Việt của những người Trung Hoa đang có mặt tại VN (chính thức hay
không)
- Ghi nhận sức bảo vệ /không bảo vệ dân của nhà cầm quyền VN bằng những báo cáo chi tiết, mạch lạc, ngày giờ rõ ràng.
- Huấn luyện người dân (bắt đầu bằng gia đình, bạn bè, chòm xóm....) xử
dụng thêm những phương tiện truyền thanh truyền hình để trao đổi và thu
nhận tin đa chiều.
Cũng xin lưu ý chúng ta cần nhận rõ tình trạng bệnh hoạn hiện nay là có
quá nhiều những bài bình luận những việc ảo và "bình luận của bình
luận", trong khi những bài đăng tin về cuộc sống thật, lại quá ít. Dĩ
nhiên không có tự do báo chí đưa tới tình trạng thiếu tin tức cụ thể,
nhưng nếu sáng suốt, chúng ta có thể chấm dứt chính sự đóng góp của
chúng ta vào tệ trạng này.
Căn bản thành công của văn hóa Dân chủ là sự góp sức.
Những nét chính trong văn hóa Dân chủ là hiểu biết các vấn đề để đồng
thuận một số giá trị xã hội căn bản, chấp nhận những khác biệt còn lại,
và góp sức xây dựng. Quyền lực không thuộc một người hay một nhóm mà
thay phiên. Thước đo thành công để được giao phó quyền lực là hạnh phúc
cụ thể của người dân.
"Bắt tay nhau" hay "góp sức" trước hết tránh tình trạng tâm lý cô đơn
của một người bị sự phức tạp của công việc đè bẹp và làm tê liệt. Sau đó
cũng tránh được thói mong mỏi viển vông hay thần thánh hóa sức mạnh của
một người.
Phân chia công việc là phân chia trách nhiệm để mọi người đều có thể và
có bổn phận gánh vác, đồng thời học đánh giá cao sự có mặt và đóng góp
của người kia. Vì quyền lực thay phiên và được giới hạn với thời gian,
mọi sự thua thiệt chỉ có tác dụng nhất thời. Phe thua có thể vững lòng
đoạt lại chiến thắng bằng những xây dựng cụ thể lâu dài, không cần bạo
lực.
Sức mạnh tuyệt vời của nền văn hóa Dân chủ là nuôi dưỡng người tham dự và đưa tới sự thăng bằng cần thiết cho thịnh vượng.
Góp sức giữa người Việt trong và ngoài nước, giữa người Việt và thế giới.
Hiển nhiên là quyền quyết định cũng như trách nhiệm lớn hơn và nặng hơn
nằm trên vai số đông nghĩa là người dân trong nước. Cũng rất hiển nhiên
là khả năng của đôi bên rất khác nhau.
Người dân trong nước mới biết rõ những gì đang xảy ra cho mình và gia
đình mình, và mình muốn gì. Cũng như mình có muốn thay đổi tình trạng
hiện tại hay không, sẵn sàng trả giá nào cho một thay đổi tốt hơn. Người
ở ngoài nước chỉ có thể dùng lợi thế tự do nhận tin nhiều chiều hay
kinh nghiệm làm việc trong thế giới tự do để giúp ý với người trong
nước. Cuối cùng thì quyết định là của người trong nước. Làm gì hay không
làm thì cái giá đắt rẻ người trong nước phải nhận chịu.
Cũng xin mở ngoặc là có những người Việt ở hải ngoại dù mấy chục năm
cũng không biết một ngoại ngữ nào để đọc báo ngoại quốc, mà chỉ theo dõi
tin tức (đôi khi cả tin tức liên quan tới nơi họ đang sống) trên những
tờ báo tiếng Việt do nhà cầm quyền VN chủ trương, thì cũng không khác
những người sống ở những vùng sâu vùng xa Việt Nam.
Ngoài ra "Địa chính trị" hiện nay đang là từ "hợp thời trang" trong mọi
cửa miệng mỗi khi bàn tới tình trạng của Việt Nam. Hiềm rằng có quá ít
người nhắc tới khía cạnh thay đổi "vô thường" trong nó. Đây cũng là phần
công việc nặng nề mà người Việt hải ngoại nên chú tâm gánh vác.
Còn về vấn đề nhận sự giúp đỡ của các tổ chức quốc tế, các chính quyền
những nước tự do, thì người Việt sống trong hay ngoài nước cũng cần nhớ
rõ, chính quyền nước nào thì cũng có trách nhiệm chính là lo cho sự phồn
thịnh của người dân đất nước họ, trong đó cần sự cân bằng các lực lượng
chính trị và nền hòa bình thế giới. Có nghĩa là những nhà lãnh đạo các
xứ tự do biết không thể nào có sự ổn định trong thế giới nếu bỏ quên
khát vọng của con người là luôn luôn muốn có nhân phẩm và sự tôn trọng,
muốn có những nền tảng quản trị tốt. Do đó những nhà lãnh đạo Phương Tây
lúc nào cũng muốn gặp bất kỳ ai đủ sức đứng ra củng cố sự ổn định xã
hội bằng bất kỳ phương pháp nào ngoài độc tài và bạo lực, vì không đưa
tới ổn định lâu dài. Nhưng họ cũng không thể hợp tác với những người lẻ
tẻ, có nhiều tuyên bố (dù hay, dù hợp tai họ) nhưng không hậu thuẫn,
không tổ chức. Đối lực với một nhà cầm quyền độc tài phải là một lực
lượng có tổ chức, được hỗ trợ bởi những gốc rễ vững chắc của xã hội.
Người ngoại quốc đã có những kinh nghiệm trong dĩ vãng về sự ủng hộ
những nhóm có sức mạnh trong tay nhưng không có nền tảng trong xã hội
như quân đội, đã chỉ đưa tới những thất bại.
Ngoài ra những tổ chức quốc tế, những chính quyền các nước tự do chỉ có
thể đóng vai phụ giúp. Nếu Việt Nam không có một sức mạnh có nền tảng
trong xã hội giữ vai trò chính để họ phụ giúp, thì nhà nước Cộng sản
Việt Nam vẫn mãi mãi là đối tác của họ. Cho tới nay cách hợp tác giữa
những nhà hoạt động VN với họ chưa đạt tới mức độ "trưởng thành". Gần
như họ chỉ đóng vai những ông quan Tòa không thực lực để những người VN
chạy đến kêu khóc, "mách" những khi bị đàn áp, mà cũng không cần biết có
hiệu quả gì hay không. Đôi khi theo dõi cách phía "kêu cứu"chạy lăng
xăng khi xảy chuyện, hay đọc những bài báo cáo về những vụ đàn áp do nhà
nước cộng sản VN, không đầu không đuôi không chi tiết mà chỉ như những
bài la hoảng hay la để gây xì căng đan, mới hiểu quốc tế còn đang nhẫn
nại chờ một phe đối lập trưởng thành tại Việt Nam.
Mong rằng những nhà/nhóm hoạt động bình tĩnh lại để phối hợp và tổ chức
công việc. Phương Tây có thể hỗ trợ việc nuôi dưỡng một xã hội dân sự
vững mạnh ở cấp độ địa phương và quốc gia cho chúng ta. Nhưng trước hết
chính chúng ta phải nhìn thấy nhu cầu.
Đất nước Việt Nam đang rất tụt hậu về mặt vật chất. Cần phải cẩn thận,
tránh để thế giới lầm tưởng chúng ta cũng tụt hậu về mặt trí tuệ .
