Trần Trung Đạo (Danlambao) - Khẩu hiệu “Cá cần nước sạch, Dân cần minh bạch”
có lẽ là khẩu hiêu nổi bật nhất trong những biểu ngữ được giương cao
trong các cuộc biểu tình vừa qua. Người dân đòi hỏi nhà nước CSVN phải
minh bạch.
Minh bạch của chính phủ (Governmental transparency) là gì? Người viết sẽ chọn hai trong số nhiều định nghĩa về minh bạch.
Theo wikipedia: “Trong chính trị, minh bạch được dùng như là một
phương tiện để quy trách nhiệm của các viên chức phục vụ người dân và
trong việc chống tham nhũng. Khi những phiên họp của một chính phủ được
mở rộng cho báo chí và công chúng, ngân sách của chính phủ có thể được
bất cứ người dân nào xem xét, và luật pháp cũng như quyết định của chính
phủ mở rộng để thảo luận, chính phủ đó được xem như là minh bạch, và có
ít cơ hội để các viên chức chính phủ lạm dụng hệ thống vì lợi ích riêng
tư của họ”.
(In politics, transparency is used as a means of holding public
officials accountable and fighting corruption. When a government’s
meetings are open to the press and the public, its budgets may be
reviewed by anyone, and its laws and decisions are open to discussion,
it is seen as transparent, and there is less opportunity for the
authorities to abuse the system for their own interests.)
Theo The Encyclopedia of American Politics: “Công khai, trách nhiệm,
và thành thật xác định tính minh bạch của chính phủ. Trong một xã hội tự
do, minh bạch là trách nhiệm của chính phủ để chia sẻ thông tin với
người dân. Minh bạch là phần quan trọng nhất để qua đó người dân quy
trách nhiệm cho các viên chức chính quyền.”
(Openness, accountability, and honesty define government
transparency. In a free society, transparency is government's obligation
to share information with citizens. It is at the heart of how citizens
hold their public officials accountable.)
Theo các định nghĩa đó, ba đặc điểm của minh bạch cần phải có gồm (1)
thành thật, (2) công khai và (3) trách nhiệm. Đồng thời, ba hậu quả của
không minh bạch trong chính phủ gồm (1) thông tin bị bưng bít, (2) lạm
dụng quyền hành và (3) tham nhũng.
Dưới chế độ CSVN hiện nay, nếu chỉ phải trả lời theo lối trắc nghiệm,
một người có nhận thức chính trị căn bản nào cũng có thể dễ dàng chọn
“không” cho ba đặc điểm và “có” cho ba hậu quả.
Không minh bạch trong chính phủ không chỉ là vấn đề riêng của CSVN mà là của cả phong trào CS quốc tế.
Gorbachev và minh bạch
Sau khi phong trào CS Liên Xô và Đông Âu sụp đổ, nhiều nhà nghiên cứu đổ
xô đi tìm lý do. Mỗi người nhìn sự sụp đổ của phong trào CS quốc tế từ
một góc cạnh khác nhau tùy theo mục đích nghiên cứu của mình nhưng đều
cùng nêu ra một lý do chung: Chính quyền CS không minh bạch.
Là lãnh đạo CS cao cấp nhất của đảng và nhà nước Liên Xô, hơn ai hết,
Mikhail Gorbachev biết rất rõ lý do. Ông ý thức rằng hệ thống Soviet dựa
vào tuyên truyền dối trá và nhà tù, hơn 70 năm đã kìm hãm sự phát triển
tự do của nhận thức con người, đi ngược lại sự chuyển động tự nhiên của
xã hội.
Vào cuối thập niên 1980, văn minh nhân loại đã phát triển đến mức những
câu chuyện tuyên truyền hoang đường về một thiên đường CS đã thành những
chuyện cười trong các quán rượu ở Nga, và nhà tù không thể nhốt hết 300
triệu người dân trong 15 nước thuộc liên bang Sô Viết. Muốn Liên Xô tồn
tại, đảng CS phải thực hiện những thay đổi tận gốc rễ của chế độ, trước
hết là minh bạch.
Chính từ lý do đó, một trong những trọng điểm của chương trình Glasnost (Cởi mở)
mà Gorbachev phát động vào năm 1986 là để gia tăng mức độ minh bạch
trong chính phủ. Gorbachev chủ trương tạo một không khí tranh luận giữa
chính phủ và người dân về tất cả các vấn đề của đất nước, và điều này
cũng có nghĩa giới hạn quyền kiểm soát của trung ương Sô Viết như đã có
trước đây.
Nhưng những cố gắng của Gorbachev đến quá trễ và trở thành con dao hai lưỡi, chặt đứt chế độ mà ông ta nỗ lực để cứu vãn.
Từ Đặng Tiểu Bình đến Tập Cận Bình và minh bạch
Học bài học Liên Xô, Đặng Tiểu Bình và các thế hệ lãnh đạo Trung Cộng
sau y thay vì mở rộng đã chọn lựa ban cho người dân cơm áo nhưng siết
chặt xã hội Trung Quốc bằng một chế độ hà khắc về đời sống tinh thần
không khác gì Tần Thủy Hoàng hai ngàn hai trăm năm trước.
Lãnh đạo Trung Cộng ngăn cấm sử dụng internet ngoài giới hạn cho phép.
Các mạng thông tin xã hội quen thuộc với phần lớn nhân loại như
Facebook, Twitter hay Youtube bị chặn. Mọi đường thông tin ra ngoài
Trung Quốc đều do Đề án Lá chắn Vàng (Golden Shield Project) thuộc Bộ An
ninh Quốc Gia kiểm soát. Để trấn áp dân chúng trong lãnh vực thông tin,
Bộ An ninh Quốc Gia Trung Cộng tuyển dụng một lực lượng an ninh mạng
khoảng 2 triệu nhân viên.
Trong một bài bình luận gởi riêng cho báo New York Times ngày 15 tháng
6, 2015, Bào Đồng (Bao Tong), cựu Trưởng Ban Cải cách Chính trị Trung
Ương đảng CSTQ và là Thư ký riêng của cố Thủ tướng Triệu Tử Dương, nhận
xét rằng chính sách “làm giàu trước đã” của Đặng đã biến xã hội Trung
Quốc thành một xã hội tham nhũng từ địa phương đến trung ương, lãng phí
tài nguyên, tàn phá môi trường thiên nhiên và di họa cho các thế hệ mai
sau. Họ Đặng là làm mọi cách để gia tăng tổng sản lượng bất chấp những
tai họa do các chính sách đó gây ra.
Đầu năm 2015, trước áp lực quốc tế và sức phản kháng của người dân như
mạch nước ngầm đang chuyển động, lãnh đạo Trung Cộng lo sợ và tuyên bố
sẽ minh bạch hơn trong các chính sách kinh tế, quốc phòng và đẩy mạnh
chính sách chống tham nhũng. Tuy nhiên, theo các nhà phân tích, hành
động của họ Tập chỉ nhằm mục đích thanh trừng các phần tử chống đối và
củng cố quyền lực cá nhân hơn là gia tăng minh bạch trong chính phủ.
Trung Cộng tồn tại được bao lâu hiện đang là một chủ đề được các nhà
nghiên cứu kinh tế chính trị tập trung. Không ai biết chắc về thời điểm
hay cách thức nhưng đều đồng ý Trung Cộng sụp đổ chỉ là vấn đề thời
gian. Lần nữa, một trong những lý do là không minh bạch trong chính
phủ.
CSVN và minh bạch
Việt Nam, về bên ngoài, đang đối diện với con quái vật Trung Cộng đang
ăn tươi nuốt sống từng phần thân thể, và bên trong, là một chế độ toàn
trị tồn tại bằng tuyên truyền lừa bịp, bằng nhà tù và sân bắn.
Nhìn cách lãnh đạo CSVN giải quyết vụ cá chết hiện nay để thấy truyền
thống bịa đặt, bao che, giả dối, đổ thừa vẫn chưa thay đổi.
Mỗi khi có một biến cố ảnh hưởng đến uy tín của lãnh đạo, trước hết họ
im lặng mong cho biến cố tự động qua đi. Nếu không im lặng được, không
lấp liếm được, họ nặn ra một nguyên nhân chỉ để đổ thừa mặc cho hàng
triệu ngư dân đang đói khát, tài nguyên đất nước tiêu hao và những kẻ
thật sự gây ra tai họa có thêm thời gian để xóa đi bằng chứng.
Người viết đã bàn khá nhiều về chính sách tẩy não, tuyên truyền lừa bịp
và chế độ công an trị, ở đây chỉ nêu ra những thống kê quốc tế về tình
trạng tham nhũng tại Việt Nam.
Theo Index Corruption Perceptions do tổ chức Transparency International
công bố, năm 2015, về chỉ số tham nhũng, Việt Nam bị xếp vào hạng 112
trong số 176 quốc gia được phân tích. Thoạt nhìn, hạng 112 trên 176
không hẳn là quá thấp nhưng thật ra chỉ đứng trên Bắc Hàn đội sổ 18 hạng
(nhiều nước cùng một hạng). Nhìn vào bảng thống kê, một người Việt có
chút nhận thức không khỏi lấy làm hổ thẹn là người Việt. Các quốc gia
cùng nhóm tham nhũng nặng với Việt Nam là những nước nghèo nàn, độc tài
Phi Châu.
Mặc dù lãnh đạo CS gào thét chống tham nhũng trong không biết bao nhiêu
nghị quyết, chỉ số tham nhũng của Việt Nam đã rớt từ hạng 76 năm 2000
xuống hạng 112 năm 2012, và ba năm qua vẫn không cải thiện được một điểm
nào. Sau 41 năm “độc lập, tự do, hạnh phúc”, xã hội Việt Nam hư thối
hơn những nước cách đây không lâu còn chìm đắm trong chiến tranh.
Khẩu hiệu “Cá cần nước sạch, Dân cần minh bạch” không phải là một
đòi hỏi mà là một khẳng định. Người dân cần được lãnh đạo bởi một chính
quyền minh bạch. Nhưng tìm đâu ra minh bạch tại Việt Nam? Không tìm đâu
ra bởi vì đơn giản minh bạch không tồn tại dưới chế độ CS và do đó,
cách duy nhất để có minh bạch là người dân phải đứng lên tạo dựng cho
mình một cơ chế mới thành thật, công khai, trách nhiệm, một chính phủ
thật sự do dân và vì dân.
