K’tem (Danlambao) - Mỗi
lần chứng kiến cảnh người công nhân Việt Nam “đình công”, lòng luôn đau
xót. “Đình công” chỉ là cách gọi dễ dãi. Nó chưa phải là cuộc đình công
đúng nghĩa, nó cũng không phải là cuộc lãng công theo ngôn ngữ công
nghiệp. Thật sự, nó chỉ là cuộc bỏ việc, một cuộc không chịu vào bên
trong công ty để làm việc của những người không còn cách nào nữa để phản
đối. Nếu có dịp chứng kiến hình ảnh đình công của công nhân Nam Hàn hay
công nhân Đài Loan đình công trên đất nước họ mới cảm nhận được thân
phận người công nhân Việt Nam. Họ đứng trước khuôn viên xí nghiệp, hai
tay buông thỏng, gương mặt hoang mạng, ánh mắt ngại ngần. Một ngày nghỉ
việc, một ngày không lương, có thể bị chủ đuổi, có thể đối diện nhiều
ngày bị đói, và trầm trọng hơn có thể nhận lãnh tai vạ do những tên Công
an chìm từ đám đông. Chưa hết tai vạ ấy có thể đến tận nhà trọ họ ở và
xa hơn họ có thể bị bỏ tù.
Công nhân Nam Hàn đình công
Công nhân Đài Loan đình công
Công nhân Việt Nam đình công
Giai cấp công nhân từ lâu được coi là đối tượng quan trọng trong việc
hình thành chủ nghĩa CS. Những ông tổ CS thường dựa vào sự “mất quân
bình giữa tư bản, tiền công và lao động” thời sơ khai của nền kinh tế
“tư bản” để cổ súy cho chủ nghĩa CS. Đảng CS tự mang lên người vai trò
giải phóng giai cấp công nhân và nông dân không qua ý chí và sự ủy nhiệm
của hai giai cấp này. Họ đã lợi dụng các giai cấp này cho mục tiêu và
ước muốn của chính đảng mình. Với một địa bàn hơn 80% là nông thôn, và
đa số thợ thuyền là “cu li” thời Pháp thuộc, cùng với những chiêu bài ma
mị và sự giúp đỡ của Liên Xô và Trung Cộng họ đã cướp được chính quyền
một nửa VN, miền Bắc. Rồi sau đó tiến hành chiến tranh đánh miền Nam và
chiếm trọn phần còn lại của đất nước. Trước, sau, cả hai miền, đảng CSVN
trở thành chủ nhân mới, một loại chủ nhân độc tôn, quyền hành tuyệt
đối, đứng trên pháp luật. Người dân, người nông nhân hay người công nhân
được cho ở bao nhiêu thì ở, được cho ăn bao nhiêu thì ăn, bị chỉ định
làm với bao nhiêu sức lao động thì làm.
Người công nhân trong cơ chế quốc doanh của ông chủ CS trước thời “đổi
mới” không có một bô phận nào để bảo vệ. Nhân sự chính quyền nào trên
đầu họ từ cấp tổ trưởng cho đến ấp, xã, huyện, tỉnh cho đến trung ương
đều là chủ nhân của họ.
10 năm sau khi chiếm trọn miền Nam và làm chủ cả nước, ông chủ mới này
không có khả năng làm cho cả nước đủ ăn và đủ mặc. Họ buộc lòng phải
“đổi mới” và “cởi trói”. Từ đây họ trở thành liên chủ nhân với những tên
tư bản “lô can” vùng Đông Nam Á và Đông Á mà họ liên doanh. Người công
nhân Việt Nam bây giờ có hai chủ nhân mới. Chủ nhân cũ với mọi đặc tính
cửa quyền và chủ nhân mới - khách mời với nhiều ưu đãi của ông chủ CS.
Những tên tư bản “lô can” này bất chấp mọi nguyên tắc ràng buộc về nhân
dụng theo chuẩn mực quốc tế mà họ bị bắt buộc khi làm ăn tại các quốc
gia Tây phương (hay chính trên bản quốc của họ), cùng với sự hỗ trợ của
tên chủ liên doanh (kiêm “cạp rằn” ĐCSVN), họ trả lương rẻ, không tạo
điều kiện làm việc tốt và ngược đãi công nhân. Từ đầu thập niên 90, đã
có nhiều vụ công nhân bị lôi ra phạt phơi nắng, bị đánh giày vào mặt và
tổ trưởng công nhân bị đập giày lên đầu. Người công nhân không được ai
bảo vệ. Ở giai đoạn ấy người công nhân vẫn bị ràng buộc theo luật Lao
Động của cơ chế quốc doanh.
Thời gian gần đây hình thức liên doanh còn lại rất ít, bên cạnh đó trước
sự dễ dãi tối đa và sự chào mời của đảng và nhà nước CSVN (điển hình có
thể nghe lại lời phát biểu của Nguyễn Minh Triết trong chuyến đi Hoa Kỳ
năm 2007), nhiều công ty ngoại quốc đến đầu mở hãng xưởng tại khắp miền
Việt Nam. Nhiều hãng xưởng thuê mướn số lượng nhân công rất đông. Nhưng
điều kiện làm việc của nhân công Việt Nam vẫn không khác gì của thời
90s. Ngoài những việc như lập hợp đồng làm việc không theo luật định,
không thông qua đại diện công nhân, đuổi công nhân không cần báo trước,
người công nhân vẫn còn bị làm nhục, vẫn còn bị đánh đập, vẫn bị bắt làm
nhiều giờ, không được nghỉ giải lao, không được trả phụ trội cho việc
làm nhiều giờ cùng chính sách thưởng phạt khắc nghiệt.
Càng ngày càng có nhiều cuộc đình công. Những năm 2006, 2007 có gần 1000
vụ đình công mỗi năm. Chỉ cần gõ “công nhân VN đình công” trên
internet, là có 34 triệu kết quả. Mới nhất là cuộc đình công của hơn 17
ngàn công nhân hãng Pou Chen của Đài Loan tại TP Biên Hòa, Đồng Nai mà
dư luận đang xôn xao.
Tại sao có nhiều cuộc đình công như vậy? Tại sao các công ty lớn với địa
bàn hoạt động quốc tế, từng biết nguyên tắc quốc tế về thuê mướn lao
động lại có chính sách không phù hợp đối với công nhân Việt Nam trên đất
nước Việt Nam? Những câu hỏi này không khó tìm câu trả lời. Đó là sự
làm ngơ trước những sai trái này của nhà nước Việt Nam, cái cơ cấu nhận
tiền lót tay của những công ty đó.
Không riêng gì những công ty ngoại quốc bắt chẹt công nhân Việt Nam,
chính đảng và nhà nước CSVN cũng bắt chẹt giai cấp công nhân của mình.
Người ta vẫn còn nhớ cuộc đình công của hơn 90 ngàn công nhân hãng Pou
Yuen vào ngày 26, 7 tháng 3 năm ngoái để phản đối luật Bào Hiềm Xã Hội
mà Quốc Hội bù nhìn CSVN thông qua và áp dụng vào năm nay.
Người công nhân chen chút trong các nhà trọ lụp xụp gần khu chế xuất với
cuộc sống bằng gói xôi điểm tâm dọc đường buổi sáng và những bữa cơm
chiều muộn màng với nguồn thực phẩm trôi nổi độc hại từ các chợ vỉa hè
trên đường về với mức lương tháng không bằng chai rượu ngoại trong tiệc
nhậu của quan chức và cả con cái họ, phải sống trong cảnh một cổ hai
tròng.
Những thân phận thấp bé này chỉ có một mỗi một vũ khí là “đình công”.
Nhưng từ lâu những cuộc đình công không có ý nghĩ trọn vẹn của nó theo
chuẩn mực lao động.
Những cuộc gọi là đình công không có bóng dáng của đại diện hay tổ chức
thật sự đại diện cho quyền lợi của người công nhân theo từng đặt tính
ngành nghề, không có mặt bằng làm việc của luật sư công đoàn và công ty
trong tiến trình thương lượng và bảo vệ công nhân trong tiến trình này,
và đặc biệt không có bóng dáng của “quyền lực” (power) bên phía công
nhân. Đó chỉ là cuộc ngưng việc lẻ loi, và thân phận người công nhân
ngưng việc rất mong manh. Họ xách giỏ cơm (vì không làm không được ăn
cơm công ty) đến cổng công ty mỗi ngày và chờ đến khi nào công ty đưa
người ra phủ dụ, hứa hẹn và kêu họ vào làm việc lại với một vài thỏa
hiệp nhất thời nào đó.
Nói đến đây, người ta, và nhất là đảng và nhà nước CSVN sẽ nhắc đến bộ
phận công đoàn, luật thành lập công đoàn và cả luật lao động.
Hãy xem Công đoàn là cái gì trong hệ thống nhà nước CSVN.
Trong Bộ luật công đoàn (1), công đoàn được định nghĩa:
“Điều 1. Công đoàn
Công đoàn là tổ chức chính trị - xã hội rộng lớn của giai cấp công
nhân và của người lao động, được thành lập trên cơ sở tự nguyện, là
thành viên trong hệ thống chính trị của xã hội Việt Nam, dưới sự lãnh
đạo của Đảng Cộng sản Việt Nam; đại diện cho cán bộ, công chức, viên
chức, công nhân và những người lao động khác (sau đây gọi chung là
người lao động), cùng với cơ quan nhà nước, tổ chức kinh tế, tổ chức xã
hội chăm lo và bảo vệ quyền, lợi ích hợp pháp, chính đáng của người lao
động; tham gia quản lý nhà nước, quản lý kinh tế - xã hội, tham gia
thanh tra, kiểm tra, giám sát hoạt động của cơ quan nhà nước, tổ chức,
đơn vị, doanh nghiệp; tuyên truyền, vận động người lao động học tập nâng
cao trình độ, kỹ năng nghề nghiệp, chấp hành pháp luật, xây dựng và bảo
vệ Tổ quốc Việt Nam xã hội chủ nghĩa.”
Và được phép hoạt động như sau:
“Điều 6. Nguyên tắc tổ chức và hoạt động công đoàn
2. Công đoàn được tổ chức và hoạt động theo Điều lệ Công đoàn Việt
Nam, phù hợp với đường lối, chủ trương, chính sách của Đảng và pháp luật
của Nhà nước.”
Công đoàn là một bộ phận chính trị, đặt dưới sự lãnh đạo của đảng CSVN,
và hoạt động dưới sự tổ chức và chỉ đạo của Tổng liên đoàn lao động Việt
Nam (TLĐLĐVN).
Và TLĐLĐVN xác định (2):
“Luật Công đoàn đã được Quốc hội nước Cộng hòa xã hội chủ nghĩa Việt
Nam thông qua (tại kỳ họp thứ 7 khóa VIII ngày 30/6/1990) đã khẳng định:
“Công đoàn là tổ chức chính trị - xã hội rộng lớn của giai cấp công
nhân và người lao động Việt Nam tự nguyện lập ra dưới sự lãnh đạo của
Đảng Cộng sản Việt Nam, là thành viên trong hệ thống chính trị của xã
hội Việt Nam, là trường học chủ nghĩa xã hội của người lao động”.
Với sự xác định này, người công nhân còn đòi hỏi được gì với “sự tự
nguyện” và còn trông mong gì “dưới sự lãnh đạo của đảng CSVN”?
TLĐLĐVN là tổ chức tối cao của công đoàn, dưới nữa là Liên đoàn lao động
tỉnh, thành phố, rồi Công đoàn tổng công ty và cuối cùng là Công đoàn
cơ sở. Đây là bộ phận gần công nhân nhất và theo Luật Công đoàn, Công
đoàn cơ sở phải có sự chấp thuận của TLĐLĐVN mới được thành lập. Và
nhiệm vụ của nó, bên cạnh vài qui ước hành chánh, là: “Tuyên truyền đường lối, chủ trương của đảng, chính sách, pháp luật của nhà nước và nhiệm vụ của tổ chức công đoàn...”
Rõ ràng công đoàn chỉ là bộ phận của đảng, nhà nước CSVN. Nó được lập ra
nhằm đoàn ngũ hóa người công nhân như các đoàn thể khác thuộc Mặt trận
Tổ quốc. Nó được lập ra để trao truyền mệnh lệnh của đảng và nhà nước.
Trước một chủ nhân ngoại quốc tham lam và bóc lột và một cơ cấu tổ chức
do đảng lập ra nói là cho giai cấp công nhân nhưng thực ra cho đảng, mà
đảng này chỉ là một tổ chức nhà nước đứng ra bán công nhân cho công ty
ngoại quốc, thì trong những cuộc “đình công” người công nhân Việt Nam,
không lo âu, hoang mang sao được – khác với tâm thế hừng hực đấu tranh
của các công nhân Nam Hàn, Đài Loan trên đất nước của họ.
Bên cạnh sự hoang mang, rụt rè, lo lắng của công nhân trong các cuộc bỏ
việc, người công nhân còn lo sợ một thế lực khác. Thế lực này hiện diện
khắp mọi nơi trong xã hội. Chúng là Công An giả dạng côn đồ hành hung
công nhân, nhằm tạo xáo trộn rồi bị bắt. Trường hợp tên Nguyễn Văn Hải
thuộc CA tỉnh Đồng Nai chém người trong cuộc đình công mấy ngày qua của
công nhân Pou Chen tại TP Biên Hòa, Đồng Nai là minh chứng rõ ràng nhất.
Xa hơn nữa, người ta cũng còn nhớ nữ công nhân Nguyễn Thị Liễu và 1
người nữa bị cán chết, cùng 4 công nhân bị thương nặng trong vụ bảo vệ
công ty đuổi và lấy chỗ của tài xế xe tải để lái xe lao vào cán nhóm
công nhân đang đình công tại công ty Đài Loan thuộc khu công nghiệp Phú
Nghĩa, Chương Mỹ, Hà Nội.
Công nhân Pou Chen, Đồng Nai đình công
Tuyệt vọng với công đoàn do đảng và nhà nước CSVN lãnh đạo và tổ chức,
người công nhân bắt đầu ý thức đến việc thành lập Công đoàn độc lập.
Nhưng việc tù đày Nguyễn Hoàng Quốc Hùng, Đỗ Thị Minh Hạnh, Đoàn Huy
Chương vẫn là nỗi ám ảnh cho tiến trình thành lập Công đoàn độc lập.
Trước một hợp đồng bóc lột của một tập đoàn đảng CSVN chuyên bán công
nhân, và bán mặt bằng đất nước cùng một đám chủ nhân ông ngoại quốc ham
lợi chuyên mua mọi sự dễ dãi và ưu đãi của nhà nước CSVN bằng tiền và
nhiều tiền, thực trạng người công nhân Việt Nam không còn lối thoát.
Thân phận của người công nhân Việt Nam hiện nay không khác thân phận
người phu đồn điền thời Pháp thuộc. Có điều họ phải làm cái việc bán mồ
hôi đổi lấy bát cơm cho chủ, bên cạnh những tên “cạp rằn” tân thời là
đảng và nhà nước CSVN. Tên “cạp rằn” tân thời này sẵn sàng quất roi vào
lưng họ.
28/2/2016
___________________________________________
Chú thích:
