Dân Làm Báo xin chia sẻ với bạn đọc bản báo cáo số 45/2015 của Uỷ ban
Nhân quyền (Human Rights Council - HRC) – Nhóm Theo dõi các trường hợp
bị bắt giữ tuỳ tiện (Working Group on Arbitrary Detention – WGAD) về
trường hợp của Nguyễn Viết Dũng. Theo thông tin trong bản báo cáo được
công bố bởi WGAD, nhà cầm quyền Việt Nam không có bất kỳ câu trả lời nào
trước các cáo buộc vi phạm Công ước Quốc Tế về Quyền Chính Trị và Dân
sự từ nhóm.
*
Bản thảo chưa sửa đổi Ủy ban nhân quyền
Nhóm theo dõi các trường hợp bị tạm giam trái luật
Các ý kiến được tổng hợp bởi nhóm theo dõi các trường hợp bị tạm giam
trái luật trong phiên điều trần thứ 74, 30/11 đến 04/12/2015
Báo cáo số 45/2015 đối với trường hợp Nguyễn Viết Dũng (Việt Nam)
1. Nhóm theo dõi các trường hợp bị tạm giam trái luật được thiết lập
theo nghị quyết số 1991/42 của Ủy ban Nhân quyền, trong đó đã được mở
rộng và xác nhận sự ủy nhiệm cho nhóm theo nghị quyết số 1997/50. Hội
đồng Nhân quyền xác nhận sự ủy nhiệm thông qua quyết định số 1/102 và
gia hạn thời hạn cho sự ủy nhiệm đó trong ba năm thông qua nghị quyết số
15/18 ngày 20/9/2013. Sự ủy nhiệm được gia hạn thêm ba năm thông qua
nghị quyết số 24/7 ngày 26/9/2013
2. Theo đúng quy chuẩn thực thi các chức năng của Nhóm (A/HRC/30/69),
ngày 29/9/2015 Nhóm theo dõi đã gởi các thông tin đến chính phủ Việt Nam
về trường hợp liên quan đến Nguyễn Viết Dũng. Chính phủ Việt Nam đã
không có phúc đáp đối với các thông tin này.
3. Nhà nước Việt Nam là một thành viên của Công ước quốc tể về các quyền dân sự và chính trị:
a) Nhóm theo dõi đánh giá sự tước đoạt quyền tự do một cách tùy tiện căn
cứ vào các trường hợp sau: Khi không thể viện dẫn ra điều kiện căn bản
về mặt pháp lý để biện minh cho sự tước đoạt quyền tự do (trong trường
hợp một người bị tạm giữ sau khi đã hoàn tất thời gian thi hành bản án
hoặc bất chấp sự ân xá áp dụng theo đúng hình luật) (mục I);
b) Sự tước đoạt tự do gây ra bởi việc thực thi các quyền và quyền tự do
được đảm trong các điều 7, 13, 14, 18, 19, 20 và 21 của Tuyên bố phổ
quát về nhân quyền và, trong chừng mực của một nhà nước thành viên cần
được xem xét, bởi điều 12, 18, 19, 21, 22, 25, 26, và 27 của Công ước
quốc tế về các quyền dân sự và chính trị (mục II);
c) Khi sự bất tuân hoàn toàn hay một phần các quy định quốc tế liên quan
đến quyền được xét xử công bằng, được quy định trong Tuyên bố phổ quát
về nhân quyền và trong các văn bản luật quốc tế liên quan đã được nhà
nước thành viên công ước chấp thuận, chính là sự cáo buộc về việc tước
đoạt tự do một cách tùy tiện (mục III);
d) Trong trường hợp người tìm kiếm quy chế tị nạn, di dân hoặc người tị
nạn là chủ thể bị câu lưu hành chánh trong thời gian dài mà không có thủ
tục hành chính hoặc các hồ sơ hoặc biện pháp mang tính pháp lý
e) Khi sự tước đoạt tự do được chứng minh vi phạm luật quốc tế với các
lý do liên quan đến phân biệt đối xử dựa trên nơi sinh, quốc tịch, chủng
tộc hoặc nguồn gốc xã hội, ngôn ngữ, tôn giáo, điều kiện kinh tế, quan
điểm chính trị hoặc ý kiến khác biệt, giới tính, xu hướng tình dục hoặc
trình trạng khiếm khuyết khả năng hoặc khác, và nó có mục đích rõ ràng
hoặc có thể tạo ra lý do bỏ qua quyền bình đẳng về nhân quyền (mục V).
Nội dung đệ trình
Thông tin từ nguồn cung cấp
4. Ông Nguyễn Viết Dũng, sinh ngày 19/6/1986, là công dân nước CHXHCN
Việt Nam, có hộ khẩu thường trú tại Yên Thành, Nghệ An, Việt Nam.
5. Ông Nguyễn Viết Dũng, một kỹ sư điện đã tốt nghiệp, đã có tuyên bố
vào đầu tháng 4/2015 về ý định đứng ra thành lập đảng công dân Việt Nam
nhắm đến mục tiêu phổ biến nhân quyền và chí hướng tạo tiền đề cho một
nền dân chủ đa đảng ở quốc gia ông.
6. Nguồn tin cung cấp cho biết, vào ngày 12/4/2015 ông Nguyễn Viết Dũng
đã bị bắt giam một cách tùy tiện. Nguồn tin cung cấp cho biết rằng trong
cùng ngày hôm đó ông Dũng đã có tham dự một đợt tuần hành ôn hòa gồm
khoản 100 thành viên nhằm phản đối chính quyền thành phố Hà Nội đốn hạ
cây xanh ở trung tâm thành phố. Theo tin cung cấp, đợt tuần hành hôm đó
kết thúc mà không có sự va chạm ngào với lực lượng công an địa phương.
Tuy nhiên, sau khi tuần hành kết thúc, ông Dũng và bốn thành viên khác
bị lực lượng công an vây ráp và cho biết rằng các thành viên này đã gây
rối trật tự công cộng. Ông Dũng và 4 thành viên khác sau đó bị tạm giữ
tại công an quận Hoàn Kiếm, thành phố Hà Nội.
7. Bốn thành viên bị tạm giữ chung đợt với ông Dũng đã được trả tự do 2
ngày sau vào ngày 14/4/2015. Tuy nhiên, ông Dũng tiếp tục bị tạm giữ.
Vào ngày 19/4/2015, công an quận Hoàn Kiếm đã phát đi lệnh tạm giam đối
với ông Dũng căn cứ vào điều mà họ cáo buộc ông Dũng đã vi phạm điểu 245
của bộ luật hình sự nước CHXHCN Việt nam. Ông Dũng bị cáo buộc tội gây
rối trật tự công cộng.
8. Nguồn tin cung cấp cho biết rằng ông Dũng hiện thời đang bị giam giữ
tại trại tạm giam số 1 thuộc công an thành phố Hà Nội trong khi chờ đội
điều tra xét hỏi thuộc công an Hà Nội xem xét các hoạt động liên quan
đến chính trị của ông Dũng. Buổi hỏi cung đầu tiên, có sự tham dự của
luật sư đại diện cho ông Dũng, diễn ra vào ngày 23/9/2015. Buổi hỏi cung
thứ hai vẫn đang chờ thông báo. Sau khi diễn ra buổi hỏi cung lần hai,
hồ sơ của ông Dũng sẽ được xem xét chuyển sang phòng công tố để tiến
hành xét hỏi.
9. Nguồn tin cung cấp lập luận rằng sự tước đoạt tự do của ông Nguyên
nằm trong trường hợp các quy định của mục II và mục V theo như phân định
của Nhóm theo dõi. Theo nội dung mục II, nguồn tin cung cấp đưa ra lập
luận rằng việc bắt giữ người và tiếp tục tước đoạt sự tự do của ông Dung
diễn ra là do bởi các hoạt động ôn hòa và hợp pháp của ông Dũng trên
tinh thần hiến pháp của nước CHXHCN Việt Nam. Nguồn tin cung cấp lập
luận rằng ông Dũng đã bị tước đoạt quyền tự do của cá nhân với các lý do
bị phân biệt đối xử dựa trên quan điểm chính trị của ông ấy và việc đó
đã tạo ra hệ quả bất chấp quyền bình đẳng trong nhân quyền (mục V)
Phúc đáp từ chính quyền
10. Nhóm theo dõi rất lấy làm tiếc là chính quyền đã không có phản hồi
đối với các cáo buộc nói trên dù đã được chuyển đến họ vào ngày
29/9/2015 vừa qua.
Thảo luận
11. Nhóm Theo Dõi liên lạc chính phủ nước CHXHCN Việt Nam yêu cầu cung
cấp thông tin chi tiết về cáo buộc nêu trên cũng như về tình trạng hiện
tại của ông Nguyễn Viết Dũng, và đề nghị giải thích rõ ràng về điều luật
biện hộ cho việc tiếp tục giam giữ ông ta.
12. Cho dù không nhận được bất cứ thông tin gì từ chính phủ Việt Nam,
Nhóm Theo dõi cho rằng có thể đưa ra nhận định trong vụ việc này căn cứ
vào những thông tin nhận được phù hợp với đoạn 16 của phương pháp làm
việc của nhóm.
13. Trong vụ việc này, chính phủ Việt Nam đã lựa chọn cách không phản
hồi cáo buộc có căn cứ. Nhóm đã thận trọng thành lập những phương pháp
để giải quyết các vấn đề liên quan tới các chứng cứ (1). Nếu nguồn cáo
buộc xác minh được vụ việc này vi phạm điều kiện tất yếu của quốc tế để
trở thành một vụ bắt giữ vô cớ, thì trách nhiệm chứng minh phải được
hiểu rằng thuộc về chính phủ Việt Nam nếu họ muốn bác bỏ cáo buộc đó. Vì
thế, Nhóm phải đưa ra Nhận Định căn cứ trên cáo buộc của nguồn.
14. Khởi đầu, liên quan đến việc vi phạm luật pháp quốc gia, Nhóm muốn
xác định là bất cứ luật pháp quốc gia nào đụng đến bắt bớ và giam giữ
phải được hình thành và áp dụng một cách phù hợp dựa trên các luật lệ
quốc tế liên quan đã được đặt ra trong Tuyên Cáo Chung về Nhân Quyền
hoặc trong các luật lệ quốc tế liên quan mà quốc gia đó đã cam kết. Do
đó, cho dù việc bắt bớ và giam giữ đúng với luật lệ quốc gia, Nhóm phải
xác định là việc giam giữ phù hợp với luật lệ nhân quyền quốc tế.
15. Trong bối cảnh này, việc luật lệ không rõ ràng và cách áp dụng thái
quá rất có thể đã làm cho luật lệ đó đối nghịch với quy tắc tương ứng
của luật lệ quốc tế về cách áp dụng luật hình sự. Nhận định của Nhóm
Theo dõi là điều luật 245 của Bộ Luật Hình Sự của nước CHXHCN Việt Nam
và cách áp dụng thái quá của điều luật này rất đáng quan ngại.
16. Dựa trên tình huống tổng quát đã khiến ông Nguyễn Viết Dũng bị bắt
và giam giữ, Nhóm Theo dõi nhận định việc tước đoạt sự tự do của ông
Nguyễn Viết Dũng nằm trong Hạng 1 và Hạng 3 theo sự phân loại của Nhóm.
Cơ sở kết luận trong việc này dựa trên chuỗi sự kiện sau:
1) Dũng bị bắt ngày 12/04/2015 mà không có trát toà (lệnh của tòa án) hoặc bất cứ tuyên bố cáo trạng hợp pháp nào lúc đó;
2) Trát toà và cáo trạng được đưa ra vào ngày 19/04/2915, tức 8 ngày sau
khi bị bắt giam, bởi công an chứ không phải công tố viên;
3) Dũng đã bi giam giữ tại trụ sở công an trong thời gian dài hơn 8 tháng trước khi bị truy tố ra toà;
4) Ngay tại trụ sở công an, việc kéo dài và thi hành pháp luật không
đúng đắn đã biểu lộ rõ khi ông Dũng chỉ bị hỏi cung một lần vào ngày
23/09/2015.
17. Nhóm Theo dõi xác định là việc tước đoạt sự tự do của ông Nguyễn
Viết Dũng đã vi phạm Điều 9 của Tuyên Bố Nhân Quyền là ngăn cấm việc vô
cớ bắt bớ và giam giữ, một vi phạm nghiêm trọng quy tắc tiêu chuẩn về
nhân quyền, phản ảnh qua cách áp dụng luật của quốc gia và nghĩa vụ với
luật pháp quốc tế. Việc bắt giữ này cũng vi phạm điều 9, đoạn 1 của Hiệp
Ước Quốc Tế về Quyền Dân Sự và Chính Trị, đã quy định "Không một ai bị
bắt bớ và giam giữ vô cớ. Không một ai bị tước đoạt tự do, trừ trường
hợp theo quy trình đã được quy định bởi pháp luật."
18. Sự vi phạm pháp luật cũng đã xảy ra như ở đoạn 2 của điều luật chỉ
rõ bất cứ người nào bị bắt giữ phải được thông báo, ngay lúc bị bắt, lý
do bị bắt giữ và phải được thông báo ngay các tội trạng của người đó.
19. Điều luật 9, đoạn 3, của Công Ước Quốc Tế về Quyền Dân Sự và Chính
Trị đã đưa ra hai trách nhiệm tích hợp là người bị bắt giữ phải được dẫn
giải để gặp một thẩm phán ngay trong những ngày đầu khi bị tước đoạt tự
do và phải được một phán quyết của toà án ngay không được chậm trễ vô
cớ, nếu không thì người bị bắt giữ phải được thả ra ngay.(2)
20. Điều khoản này được bổ sung bởi phần 2, đoạn 3, điều luật 9 là
"không thể nào có luật lệ thông thường là những người chờ ngày ra toà
buộc phải bị giam giữ, nhưng phải được trả tự do với điều kiện bảo đảm
sẽ ra hầu toà, tại bất cứ giai đoạn nào của quy trình tố tụng, và nếu
cần thiết, để thi hành án toà". Theo đó, sự tự do được công nhận là yếu
tố căn bản và việc giam giữ chỉ là một ngoại lệ để thực thi công lý.(3)
21. Nhóm Theo dõi cũng muốn nhắc đến lời dẫn giải số 35 (2014) của Uỷ
Ban Liên Hiệp Quốc về Nhân Quyền(4) là "không thể có lối làm việc bình
thường là buộc các nghi can phải bị giam giữ trước khi xử án. Việc giam
giữ trước khi xử án phải được quyết định căn cứ trên mỗi trường hợp nếu
việc giam giữ là hợp lý và cần thiết trong mọi bối cảnh, với mục đích
như để ngăn cản tẩu thoát, can thiệp vào chứng cứ, hoặc tiếp tục gây
án."
22. Với sự hình thức áp dụng vào khung Hạng 3, như đã xếp hạng bởi Nhóm
Theo dõi, chúng tôi cũng muốn quan tâm nhắc nhở là việc giam giữ trước
khi xử án kéo dài đến khoảng 8 tháng, như đã thấy cụ thể trong trường
hợp của ông Nguyễn Viết Dũng, cấu thành một sự vi phạm rõ ràng với luật
lệ quốc tế đã được thiết lập từ lâu là việc giam giữ trước khi xử án
phải là một ngoại lệ và trong thời gian ngắn nhất có thể(5). Trong báo
cáo hàng năm (A/HRC/19/57, paras. 48-58), Nhóm Theo dõi cũng đã nhấn
mạnh là việc giam giữ trước khi xử án phải là một biện pháp ngoại lệ.
23. Quyền được xét xử công bằng đã được thiết lập từ lâu trong luật pháp
quốc tế, đặc biệt là dưới điều 10 và 11 của Bản Tuyên Bố Chung về Nhân
Quyền. Điều 10 của Bản Tuyên Bố Chung về Nhân Quyền quy định mọi người
đều được quyền bình đẳng để có một phiên toà công bằng và công khai với
một hội đồng xét xử độc lập và không thiên vị, trong quy trình xét xử
định đoạt quyền lợi, nghĩa vụ, và tội trạng của nghi can. Điều 9, đoạn
4, của ICCPR cũng quy định là bất cứ ai bị tước đoạt tự do vì bị bắt và
giam giữ phải được hưởng quyền ra trước toà để toà án có thể quyết định
không chậm trễ về tính cách hợp pháp của việc bắt giữ và tuyên bố trả tự
do nếu việc bắt giữ là bất hợp pháp. Việc tước đoạt tự do của ông
Nguyễn Viết Dũng là vô cớ dựa trên các tiêu chuẩn nói trên của quy tắc
quốc tế về giam giữ.
Nhận định
24. Qua những quan điểm trên, Nhóm Theo dõi có những nhận định sau đây:
Việc tước đoạt tự do của ông Nguyễn Viết Dũng vi phạm điều 9, 10, và 11
của Bản Tuyên Bố Chung về Nhân Quyền và điều 9(1), 9(2), 9(3), 9(4), 10,
và 11 của Hiệp Ước Quốc Tế về Quyền Dân Sự và Chính Trị. Việc bắt giữ
là vô cớ và trường hợp này rơi vào Hạng 1 và Hạng 3 trong các hồ sơ gởi
về Nhóm.
25. Vì nhận định trên, Nhóm Theo dõi yêu cầu chính phủ Việt Nam hãy làm
những bước cần thiết để nhanh chóng điều chỉnh tình trạng của ông Nguyễn
Viết Dũng để phù hợp với tiêu chuẩn và nguyên tắc đặt ra trong Hiệp Ước
Quốc Tế về Quyền Dân Sự và Chính Trị.
26. Nhóm Theo dõi nhận định rằng, sau khi xem xét tất cả các tình tiết
về vụ việc này, biện pháp khắc phục hợp lý là hãy trả tự do ngay cho ông
Nguyễn Viết Dũng và tạo điều kiện cho ông đòi bồi thường thiệt hại như
đã được quy định trong điều 9, đoạn 5, trong Công Ước Quốc Tế về Quyền
Dân Sự và Chính Trị.
Dịch bởi:
_______________________________________
Chú thích:
(1) See, for example, Report of the Working Group, A/HRC/19/57, para. 68.
(2) Report of the Working Group, A/HRC/19/57, para. 53.
(3) Ibid, para. 54
(4) General Comment No. 35 of the Human Rights Committee, para. 38
(5) See, for example, Human Rights Committee, Communication No. 1787/2008, CCPR/C/107/D/1787/2008, paras. 7.3-4.
